Nghĩ về dạy võ thuật Nhật Bản ở trường phổ thông

Một phương pháp mới, trong đó đề xuất dạy võ thuật Nhật Bản ở các trường trung học cơ sở của Nhật Bản đã gây nhiều tranh cãi vì lý do an toàn. Trong bài viết  dưới đây, tác giả và là thầy dạy võ Kōno Yoshinori đã dẫn dắt tính lịch sử và triết học làm luận chứng cho sự thay đổi chính sách của chính phủ.
Cho đến năm 1868 trước khi Minh Trị Duy Tân thành lập một nhà nước Nhật Bản hiện đại, Nhật Bản được cai trị bởi nhóm các chiến binh (bushi 武士, mà thế giới biết đến qua phiên âm Samurai). Hệ thống cai trị dựa trên những quy tắc võ sĩ đạo ( 武士道 | Bushidō) này tồn tại từ hàng thế kỷ, và là điểm nổi bật trong hình ảnh phổ biến của Nhật Bản trên toàn thế giới. Thậm chí, nhiều người vẫn tưởng tượng rằng bất cứ một người Nhật bình thường nào cũng được luyện võ thuật truyền thống ngay cả ngày nay. Và chắc chắn không có gì thay đổi nữa, chính sách mới gây tranh cãi của chính phủ là đưa Võ thuật (budō) trở thành một phần bắt buộc của chương trình trung học cơ sở. Chính sách mới sẽ còn gây ra những vấn đề thực tiễn, và nhiều tranh cãi nữa. Là một người sùng kính võ thuật truyền thống của Nhật Bản, tôi đã tự đánh giá vấn đề này dựa trên sự hiểu biết của tôi về lịch sử, sự phát triển và mục đích của võ thuật.

Lịch sử võ thuật Nhật Bản

Tinh tú Samurai thời kỳ Edo (1603-1868) khác với hầu hết các nhà cai trị quân sự khác thuộc lớp thường dân. Lớp chiến binh này đứng ở đỉnh cao của một trật tự xã hội tạo nên văn hoá Nhật Bản cận đại. Bên dưới Samurai, theo thứ tự giảm dần, là nông dân, các thợ thủ công, và các thương gia.
Về mặt lý thuyết, hệ thống triết học thời Edo cứng nhắc và không linh hoạt. Nhưng trên thực tế nó cho phép linh hoạt đáng kể. Trong khi nông dân và người dân thành thị là “dân thường” về mặt lý thuyết đã bị cấm trong việc học võ, việc thực thi các luật này rất lỏng lẻo. Đặc biệt là ở các thị trấn và làng mạc dưới quyền kiểm soát trực tiếp của tướng Tokugawa, người nông dân và người dân địa phương thường phải học nghệ thuật của samurai. Trên thực tế, một nhóm Shinsengumi nổi tiếng – một lực lượng bán quân sự được hình thành gần cuối thời Edo để chống lại các nhà cách mạng tìm cách lật đổ đế chế – phụ thuộc rất nhiều vào những người sinh ra bên ngoài lớp samurai, bao gồm cả chỉ huy cao cấp, Kondō Isami, Chỉ huy thứ hai Hijikata Toshizō (cả hai người đều sinh ra là nông dân).
Có thể nói rằng, không ai trong số những anh hùng đã buộc phải học cách sử dụng kiếm. Họ đã được cổ vũ để làm vậy bởi sự ngưỡng mộ với samurai và nghệ thuật của họ.
Mọi việc thay đổi sau cuộc cách mạnh Minh Trị Duy Tân. Chính phủ Minh Trị Duy Tân bãi bỏ các samurai và đưa vào nghĩa vụ quân sự toàn dân, đòi hỏi mọi người phải được huấn luyện quân sự dù anh ta có muốn hay không.
Sau Thế chiến II, Mỹ chiếm đóng và ngay lập tức tìm cách đàn áp mọi thứ liên quan đến võ thuật như là một phần của nỗ lực để dập tắt nỏi dậy quân sự. Chính sách này đã bị bãi bỏ ở thời điểm chuyển từ chiếm đóng chuyển sang đào luyện Nhật Bản trở thành một đồng minh trong Chiến tranh Lạnh. Trong thời kỳ hậu chiến, võ thuật như jūdō và kendō dần dần trở nên phổ biến như những môn thể thao cạnh tranh. Trong vài năm qua, ý kiến đưa Võ thuật trở thành một phần không thể tách rời của chương trình học trung học cơ sở đang tăng lên. Những người ủng hộ sáng kiến cho rằng việc bắt buộc trẻ em phải học võ thuật sẽ giúp nuôi dưỡng sự tôn trọng văn hoá và giá trị truyền thống của Nhật Bản. Sáng kiến đưa đến quyết định của chính phủ về võ thuật và giáo dục hiện đại, quý định tất cả học sinh trung học cơ sở Nhật Bản đều phải học lớp võ thuật Nhật Bản. Thông thường điều này có nghĩa là học jūdō, mặc dù một số trường cung cấp các lựa chọn như aikidō và kendō.

Các vấn đề với “bắt buộc” dạy võ thuật Nhật Bản ở trường

Là một người tham gia vào võ thuật, tôi đã được giới truyền thông tiếp cận nhiều lần và hỏi ý kiến của tôi về chính sách mới. Rất khó để tổng hợp quan điểm của tôi bằng một vài từ. Nhưng nếu được hỏi liệu tôi có ủng hộ hay phản đối, tôi sẽ phải nói rằng tôi phản đối. Điều này không chỉ vì những vấn đề thực tiễn mà nó gây ra. Tôi cũng tin rằng chính sách mới sẽ không làm gì để thúc đẩy sự tôn trọng văn hoá truyền thống và giá trị truyền thống của Nhật Bản.
Lấy ví dụ về jūdō, võ thuật thường được dạy ở các trường học Nhật Bản. Để jūdō đánh thức được di sản văn hoá của Nhật Bản, nó sẽ gây ấn tượng với sinh viên bằng những cách sáng tạo mà các bậc tiền bối của chúng tôi học cách sử dụng cở thể của họ và đưa ra lưa chọn hấp dẫn so với đấu vật kiểu phương Tây. Tôi có những nghi ngờ nghiêm túc về việc liệu Võ thuật đang được truyền thụ ngày nay có thể gây ấn tượng hay truyền cảm hứng theo cách này không.
Nếu Võ thuật có thể đem đến nhiều thứ như vậy, điều đó phải chứng minh hiệu quả của nó trong đối kháng với các võ sĩ phương Tây. Trong quá khứ, các bậc thầy danh tiếng như người sáng lập aikidō Ueshiba Morihei và vị thầy vĩ đại Kashima Shinryū Kunii Zen’ya được biết đến với những màn biểu diễn như vậy, nhưng ngày nay hầu như không ai có thể lặp lại được thành công của họ.
Ngày nay, điều duy nhất phân biệt jūdō với đấu vật phương Tây là các quy tắc. Về đào tạo và cách sử dụng cơ thể của con người, không còn sự khác biệt đáng kể nữa. Đưa một võ sĩ judo ra đấu với một đô vật phương Tây, võ sĩ jūdō có lợi thế, là mặc trang phục jūdō và tuân thủ luật jūdō. Nhưng nếu bắt mặc trang phục đô vâtt và tuân thủ quy tắc đấu vật, thì lợi thế nghiên về các đô vật phương Tây. Điều đó bây giờ ai cũng biết.

“Lai ghép” của Võ thuật Nhật Bản

Có rất nhiều lý do, nhưng yếu tố chính là việc “phương Tây hóa” của võ thuật. Từ những năm đầu của thời Minh Trị (1868-1912), Nhật Bản đã mô hình hóa Tây, đôi khi du nhập hoàn toàn văn hóa phương Tây, trong những trường hợp khác “lai ghép” với các hình thức văn hoá Nhật Bản. Võ thuật của Nhật Bản không phải là ngoại lệ.
Trong kendō hiện đại, ví dụ, “thế tốt” thường có nghĩa là vai lui và ngực ưỡn ra. Theo truyền thống, thế lý tưởng của một kiếm sĩ khá khác nhau, với ngực hạ xuống và đầu hơi cúi – không phải là thế có thể giành được khen ngợi trong võ đường ngày nay. Tương tự như vậy, nguyên tắc nắm chuẩn đối với tay shinai (kiếm tre), với tay phải và trái cách nhau vài phân, hầy như là sự phát triển hiện đại (mặc dù nó đã được trải nghiệm thực tế, cùng với các kiểm nắm khác khi mà shinai được làm dài hơn cuối thời Edo). Một tìm hiểu nguồn truyền thống xác nhận những gì phát hiện đã trải qua thực tế là: Với hai bàn tay gần nhau, sức nặng chuyển từ cánh tay sang cơ chính, để rồi cho phép võ sĩ sử dụng thanh kiếm nhanh hơn. Lợi thế rõ ràng hơn khi sử dụng một thanh kiếm thực sự, nhưng nó cũng đúng với một shinai. Đấy là một số cách mà người Nhật học hỏi của văn minh phương Tây đã biến đổi kỹ thuật thanh kiếm cổ đại Nhật Bản thành kendo mà chúng ta thấy ngày nay – một nghệ thuật rất khác biệt.
Jūdō hiện đại là sản phẩm của một quy trình tương tự. Sự nhấn mạnh vào phương pháp học của phương Tây trong thời kỳ đầu của Meiji đã dẫn đến việc loại bỏ võ thuật truyền thống, bao gồm nhu đạo (jūjitsu). Kanō Jigorō thành công trong việc hồi sinh nhu đạo (jūjitsu) dưới hình thức jūdō bằng cách nhấn mạnh các khía cạnh khoa học của nó, dựa vào nguyên tắc của đòn bẩy. Tuy nhiên, trong quá trình này, anh đã loại trừ một số nguyên tắc chuyển động tinh tế, đặc trưng cho jujitsu cổ xưa, bao gồm cả những động tác mà các bậc thầy cũ đã có thể làm mất cân đối đối thủ một cách dễ dàng.

Học Ngã quan trọng hơn học Võ

Khi Nhật Bản bước vào thế giới hiện đại, thì phương Tây hóa đã đã biến đổi cả kendō và jūdō thành một cái gì đó hoàn toàn khác so với võ thuật Nhật Bản, từng được biết đến như sự tinh tế.
Mặt khác, do sự suy giảm thể lực thể chất của người dân Nhật Bản trong những năm gần đây, có thể lập luận Điều Tốt Nhất cần làm là chỉ đơn giản là không làm gì cả. Như những động vật hai chân, con người phải đối mặt với một nguy cơ hiện hữu là chấn thương khi ngã. Dạy trẻ nhỏ những kỹ thuật ngã cơ bản để tập trung vào jūdō và aikidō sớm nhất là lớp mẫu giáo sẽ giúp nâng cao thể lực tổng thể và giảm nguy cơ thương tích.
Mặc dù Bộ Giáo dục hướng đến xây dựng các chính sách giáo dục thể chất với những suy nghĩ như vậy, tôi không mong đợi nó sẽ thay đổi tình thế trong giai đoạn này. Nhưng nếu các trường học dạy jūdō, tôi sẽ thúc đẩy họ thực hiện mọi nỗ lực để dạy cho trẻ kỹ năng ngã tốt để giảm nguy cơ thương tích.
Tôi cũng sẽ gợi ý rằng cách tốt nhất để người lớn dạy con cái trong võ thuật là thúc đẩy sự quan tâm và sự nhiệt tình trong các lớp học đầu đời. Trong hầu hết các lĩnh vực nghiên cứu, những người theo đuổi một chủ đề với sự quan tâm chân thành đạt được nhiều hơn những người nghiên cứu nó bởi vì họ buộc phải làm như vậy.

Lồng ghép hoạt động thể chất vào chương trình giảng dạy

Lý thuyết của riêng tôi là giáo dục ở các bậc tiểu học nên tập trung vào đọc và viết, lịch sử và thể dục thể thao. Đọc và viết là các khối xây dựng thiết yếu cho mọi thứ sau này. Nhưng ở các môn học cấp độ như toán học và số học có thể được lồng ghép vào chương trình lịch sử, và trình bày trong bối cảnh rộng hơn của sự phát triển văn hoá và nền văn minh của con người từ thời tiền sử. Một chương trình giảng dạy như vậy sẽ làm cho phần lớn sự tò mò tự nhiên của trẻ và mong muốn học hỏi.
Tôi cũng tin rằng kết hợp hoạt động thể chất vào những bài học này sẽ là một cách hiệu quả để làm cho trẻ dễ hiểu và nhớ những bài học của mình. Trong nghiên cứu định lý Pythagore, thí dụ học sinh có thể xây dựng một tam giác vuông góc phải bằng cách đưa ba cọc xuống đất, ba, bốn, và năm mét ngoài, và kéo một sợi dây thừng giữa chúng. Các bài học kết hợp toán học và các hoạt động xây dựng thô sơ như thế này sẽ truyền đạt kiến thức và kỹ năng thực tế cho trẻ em trong nhiều tình huống sau này trong cuộc đời. Đối với tôi, võ thuật chỉ là học cách đối mặt với những vấn đề nghiêm trọng theo cách đơn giản và hiệu quả nhất có thể. Tôi tin rằng việc giới thiệu cho trẻ em loại hình học tập thực tế dựa trên kinh nghiệm này từ những năm đầu tiên sẽ có tất cả các lợi ích về phát triển sau này của trẻ.
Trong thế giới ngày càng ngày càng hồn độn nào là các vụ tai nạn hạt nhân, bào là nợ chính phủ kinh hoàng, thì võ thuật mang lại một phương tiện tuyệt vời để nâng cao kỷ luật và sự tự lực của sinh viên-nếu họ được dạy một cách đúng đắn.Nhưng không thể phủ nhận những tổn hại Võ thuật có thể gây ra nếu không được dạy chính xác. Nhìn vào tình hình xã hội Nhật Bản ngày hôm nay, kết luận của tôi là: Trước khi người lớn đảm nhận việc nuôi dưỡng các giá trị truyền thống ở con cái chúng ta, trước tiên chúng ta phải xem xét các giá trị của chúng ta và xem xét ý nghĩa cuộc sống con người mà không bị mù quáng theo đuổi không ngừng lợi ích kinh tế.

Chú thích :
Judo : Nhu đạo
Kendo : kiếm đạo
Tác giả bài viết (người xưng “tôi”):  Kōno Yoshinori
Võ sư và học giả. Sinh năm 1949. Học aikidō và Kashima Shinryū trước khi thành lập võ đường của riêng mình vào năm 1978. Người sáng lập của Bujutsu Keiko Kenkyūkai, Hiệp hội nghiên cứu đào tạo võ thuật, sự hồi sinh của các kỹ thuật bị mất. Tác giả của Budō kara bujutsu e-Ushinawareta “jutsu” o motomete (Từ Budō đến Bujutsu: Trong Tìm kiếm các kỹ thuật bị mất), Ken no seishin shi (Lịch sử Linh hồn của Kiếm), và các tác phẩm khác.